<p class="western"><span><em>Swat wygłasza orację do młodych podczas zaręczyn</em></span><span> / <em>A matchmaker delivers an oration to the young people during the engagement ceremony </em>(mapa 23)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; zaręczyny ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; swat ; teksty ; oracja
<p class="western"><span>mapa ukazuje zwyczaj </span><span>wygłaszania przez swata oracji do młodych podczas zaręczyn ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span><em> 29. Czy we wsi istnieje jeszcze zwyczaj zawierania „zaręczyn" ?a) jeśli tak, jak nazywają partnerów (np. narzeczony, narzeczona lub inaczej)? Czy zaręczyny następowały w jakiś czas potem, po zmówinach? 30. Jeśli zwyczaj ten zaniki, określić przybliżony czas zaniku: przed l wojną, po l wojnie, lub po II wojnie? 34. Jaką rolę odgrywają osoby obecne? Jakiego zachowania wymaga obyczaj? Czy wygłaszają jakieś formuły, oracje? Jeśli tak zapisać tekst. Czy w akcie zaręczyn zatwierdzano umowę przez podanie rąk? Kto komu podawał i jaka przy tym była rola swata dziewosłęba? 35. Czy ktoś przewodniczy uczcie zaręczynowej? swat? przyszły starosta? ojciec mlodej?lub kto inny. Co należy do jego obowiązków? a) wiąże i rozłącza ręce młodych, b) podaje młodym wianki lub rózgę, c) doprowadza ojców młodych do przybicia rąk jako widomego znaku zawarcia umowy? d) inicjuje przypicie umowy? jaką przy tym wygłasza formułkę? e) czy w wypadkach późniejszych sporów o posag, wiano, o niedotrzymanie umowy bywał wzywany do sądu jako świadek lub przeprowadzał polubowne rozstrzygnięcie sporów. </em><strong>Swat wygłasza orację do młodych podczas zaręczyn:</strong> 1 – zjawisko istnieje, 2 – brak tradycji, 3 – brak odpowiedzi. </span></p>
<p><span><strong>Uwaga</strong></span><span><strong>:<br /></strong></span>- mapę opracowano na podstawie badań terenowych przeprowadzonych w latach 70. XX wieku przez Pracownię Polskiego Atlasu Etnograficznego,<br />- mapa dotyczy stanu zjawiska od połowy XIX wieku do lat 70. XX wieku,<br />- znak z kropką w środku oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,<br />- mapa została uzupełniona o punkty dodatkowe (spoza st<span style="text-decoration:underline;">ałej sieci badawczej PAE): </span>punkty oznaczone kolorem szarym zostały zaczerpnięte z literatury XIX-wiecznej (głównie prace O. Kolberga), <span style="text-decoration:underline;">punkty podkreślone na niebiesko</span> zostały zaczerpnięte z literatury XX-wiecznej (Olesiejuk, 1971).</p>
Pieńczak, Agnieszka
Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 2 : Rola i znaczenie swata w kojarzeniu małżeństw. Wrocław : Cieszyn 2007, wklejka na końcu : mapa 23 ; syg. <PAE/KOM/10/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski ; Uniwersytet Wrocławski
2007
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0623_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Swat rozpoczyna spotkanie z rodzicami panny w sposób symboliczny</em></span><span> / </span><em>A matchmaker symbolically starts a meeting with the bride's parents</em> (mapa 16)</p>
<p class="western"><span>[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; swaty ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; swat ; tekst ; oracja
<p class="western"><span>mapa ukazuje zwyczaj </span><span>rozpoczynania przez swata spotkania z rodzicami panny w sposób symboliczny ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje: 15. <em>Czy współcześnie zdarza się, że za zgodą rodziców kawalera osoba trzecia „idzie w swaty"? celem przedwstępnego omówienia sprawy zawarcia małżeństwa /.../ Kiedy we wsi ten zwyczaj zanikł? Jak było da wniej?Jak nazywają ten zwyczaj i tę czynność? 16. Zbadać czy we wsi żyją jeszcze osoby (mężczyzna?, kobieta?- wiek? zajmujące się swataniem?Jak Ich nazywają?[..] 20. Zbadaj jaką formę posiadały lub posiadają jeszcze swaty? a) zapisać tekst oracji swata lub dialogu z rodzicami, ewentualnie przyśpiewki, b) opisać zachowania i wypowiedzi rodziców, jakimi wyrazami wyrażają oni zgodę na małżeństwo. Jak odmawiają swojej zgody? Rodzice dziewczyny dają „poczęstne"? Jeśli tak, to jakie</em>?</span><span><strong> Rola swata polega na symbolicznym rozpoczęciu spotkania z rodzicami panny, np.:</strong> 1 – wygłaszaniu oracji bądź też rozpoczynaniu rozmowy od tematów obojętnych, nie związanych bezpośrednio z prawdziwym celem wizyty, 2 – brak tradycji, 3 – brak odpowiedzi. </span></p>
<p><span><strong>Uwaga</strong></span><span><strong>:<br /></strong></span>- mapę opracowano na podstawie badań terenowych przeprowadzonych w latach 70. XX wieku przez Pracownię Polskiego Atlasu Etnograficznego,<br />- mapa dotyczy stanu zjawiska od połowy XIX wieku do lat 70. XX wieku,<br />- znak z kropką w środku oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,<br />- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski),<br />- mapa została uzupełniona o punkty dodatkowe (spoza stałej sieci badawczej PAE): <span style="text-decoration:underline;">punkty oznaczone kolorem szarym</span> zostały zaczerpnięte z literatury XIX-wiecznej (głównie prace O. Kolberga), <span style="text-decoration:underline;">punkty podkreślone na niebiesko</span> zostały zaczerpnięte z literatury XX-wiecznej (Olesiejuk, 1971).</p>
Pieńczak, Agnieszka
Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 2 : Rola i znaczenie swata w kojarzeniu małżeństw. Wrocław : Cieszyn 2007, wklejka na końcu : mapa 16 ; syg. <PAE/KOM/10/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski ; Uniwersytet Wrocławski
2007
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0616_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Tradycyjne formy zapraszania gości na wesele</em></span><span> / <em>Traditional forms of inviting guests to a wedding </em>(mapa 39) <br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 i 2003 r.]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; zapraszanie gości ; elementy obrzędu ; teksty ; błogosławieństwo ; oracja
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>tradycyjne formy zapraszania gości na wesele ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span><em> 45. Kto zapraszał gości weselnych? (...) Czy wygłaszał orację wierszowaną zawierającą treść zaproszenia? Zapisać tekst takiej przemowy! 46. Czy we wsi znano tylko jeden tekst — czy więcej? Ważne jeżeli chodzi o przesiedleńców zamieszkujących wieś, a pochodzących z różnych stron</em>. 1 – oracje, 2 – błogosławieństwo, 3 – formy wyrażające szacunek, 4 – inne, 5 – brak informacji, 6 – brak tradycji. </span></p>
<p class="western"><span><strong>Uwag</strong></span><span><strong>a:<br /></strong></span>-wypełnienie znaku kropką oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,<br /><span>- </span><span>punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski).</span></p>
Drożdż, Anna
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 265 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0585_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Sposób nawiązywania rozmowy przez swatów podczas pierwszych odwiedzin w domu dziewczyny</em></span><span><em>, II</em> / <em>The manner of initiating conversations by the matchmaker during the first visit to a young woman's house, II </em>(mapa 14)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; swaty ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; swat ; teksty ; oracja
<p class="western"><span><span>mapa ukazuje </span><span>sposób nawiązywania rozmowy przez swatów podczas pierwszych odwiedzin w domu dziewczyny ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span> <em>15.</em> <em>Czy współcześnie zdarza się, że za zgodą rodziców kawalera osoba trzecia "idzie w swaty"? celem przedwstępnego omówienia sprawy zawarcia małżeństwa [...] Kiedy we wsi ten zwyczaj zanikł? jak było dawniej?</em> <em>Jak nazywają ten zwyczaj i tę czynność? 16. Dokładnie zbadać czy swat tylko informował rodziców młodej i rodziców chłopca o ich stanowiskach w sprawie małżeństwa - czy też zawierał prawomocną umowę, w której określał sprawy majątkowe, a więc "posagu" czyli "wiana". Co w odczuciu miejscowej ludności oznaczają wyrazy: "posag", "wiano"?, której zerwanie groziło "nawiązką" [...] 20. Zbadać jaką formę posiadały lub posiadają jeszcze swaty? a) zapisać tekst oracji swata lub dialogu z rodzicami, ewentualnie przyśpiewki [...] 26. W niektórych miejscowościach literatura odnotowuje: a) "targi przedślubne", b) lub tak zwane "oględziny" ("wyglądy"). Zbadać, czy terminy te (nazwy) są lub były we wsi znane oraz opisać - na czym zwyczaj ten polegał, a więc kto brał w nim udział, w jakich okolicznościach, jaką rolę grał w nich swat? może swatka? 27. Czy "oględziny" i "swaty", zmówiny to dwa akty równoczesne, czy dwa odrębne, w pewnych odstępach czasu? [...] 29. Czy zaręczny następowały w jakiś czas potem, po zmówinach? 35. Czy ktoś przewodniczy uczcie zaręczynowej? swat? przyszły starosta? ojciec młodej? lub kto inny. Co należy do jego obowiązków? [...] c) doprowadza ojców młodych do przybicia rąk jako widomego znaku zawarcia umowy, d) inicjuje przypicie umowy? jaką przy tym wygłasza formułkę? 37. Czy w czasie zaręczyn odgrywają jakś rolę wianki lub rózgi? względnie odgrywały dawniej? Jeśli tak - jaką? Kto je sporządza? Czy młodzi wymieniali dawniej między sobą wianki lub młoda dawała młodemu wianek, "rózgę", "różdżkę"? Czy dziewczyna obdarowywała młodego? Czym (np. chustką) i czy chłopiec obdarowywał dziewczynę? Czym?85. Czy ubiór młodej był darem młodego? [...].</em></span></span><span> <strong>Po przybyciu do domu dziewczyny przybywający swatowie: </strong>a) <span style="text-decoration:underline;">rozpoczynają rozmowę od:</span> 1 – zapytania czy mogą odkorkować butelkę wódki, 2 – prośby o podanie kieliszka, b) <span style="text-decoration:underline;">inne formy nawiązywania rozmowy</span>: 3 – przynoszą dary, 4 – rozmawiają na tematy obojętne, a po pewnym czasie oznajmiają prawdziwy cel wizyty, 5 – wygłaszają orację, 6 – inne odpowiedzi (zob. mapa 13), 7 – brak tradycji, 8 – brak odpowiedzi.</span></p>
<p><span><strong>Uwaga:<br /></strong>- wypełnienie znaku kropką oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,<br />- mapa dotyczy stanu zjawiska w latach 70. XX wieku,<br />- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski),</span><span>odnoszące się do czasów przedwojennych,</span><span><br />- pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała A. Mączyńska (mapa 541 pt. <em>Zwyczajowy sposób nawiązywania rozmowy przez swatów podczas pierwszych odwiedzin w domu dziewczyny</em>),<br />- dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Pieńczak (na mapie pominięte zostały inne dane, nie pochodzące ze stałej sieci punktów atlasowych, natomiast uwzględniono informacje pochodzące z literatury XIX-wiecznej – na mapie zaznaczone kolorem szarym).</span></p>
Mączyńska, Anna ; Pieńczak Agnieszka
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 90 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0559_01> , syg. <PAE_MO_0559_02>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Sposób nawiązywania rozmowy przez swatów podczas pierwszych odwiedzin w domu dziewczyny,</em></span><span><em> I</em> / <em>The manner of initiating conversations by the matchmaker during the first visit to a young woman's house, I</em> (mapa 13)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; swaty ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; swat ; teksty ; oracja
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>sposób nawiązywania rozmowy przez swatów podczas pierwszych odwiedzin w domu dziewczyny ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span> 15. <em>Czy współcześnie zdarza się, że za zgodą rodziców kawalera osoba trzecia "idzie w swaty"? celem przedwstępnego omówienia sprawy zawarcia małżeństwa [...] Kiedy we wsi ten zwyczaj zanikł? jak było dawniej?</em><span> </span><em>Jak nazywają ten zwyczaj i tę czynność? 19. Dokładnie zbadać czy swat tylko informował rodziców młodej i rodziców chłopca o ich stanowiskach w sprawie małżeństwa - czy też zawierał prawomocną umowę, w której określał sprawy majątkowe, a więc "posagu" czyli "wiana". Co w odczuciu miejscowej ludności oznaczają wyrazy: "posag", "wiano"?, której zerwanie groziło "nawiązką" [...] 20. Zbadać jaką formę posiadały lub posiadają jeszcze swaty? a) zapisać tekst oracji swata lub dialogu z rodzicami, ewentualnie przyśpiewki [...] 26. W niektórych miejscowośiach literatura odnotowuje: a) "targi przedślubne", b) lub tak zwane "oględziny" ("wyglądy"). Zbadać, czy terminy te (nazwy) są lub były we wsi znane oraz opisać - na czym zwyczaj ten polegał, a więc kto brał w nim udział, w jakich okolicznościach, jaką rolę grał w nich swat? może swatka? 27. Czy "oględziny" i "swaty", zmówiny to dwa akty równoczesne, czy dwa odrębne, w pewnych odstępach czasu? 29. [...] Czy zaręczny następowały w jakiś czas potem, po zmówinach? 35. Czy ktoś przewodniczy uczcie zaręczynowej? swat? przyszły starosta? ojciec młodej? lub kto inny. Co należy do jego obowiązków? [...] c) doprowadza ojców młodych do przybicia rąk jako widomego znaku zawarcia umowy, d) inicjuje przypicie umowy? jaką przy tym wygłasza formułkę? 37. Czy w czasie zaręczyn odgrywają jakś rolę wianki lub rózgi? względnie odgrywały dawniej? Jeśli tak - jaką? Kto je sporządza? Czy młodzi wymieniali dawniej między sobą wianki lub młoda dawała młodemu wianek, "rózgę", "różdżkę"? Czy dziewczyna obdarowywała młodego? Czym (np. chustką) i czy chłopiec obdarowywał dziewczynę? Czym?85. Czy ubiór młodej był darem młodego? [...] </em><strong>Po przybyciu do domu dziewczyny przybywający swatowie podają się za: </strong>1 – kupców pragnących nabyć najczęściej jałówkę (lub rzadziej krowę, świnię, cielaka, konia, owcę, gęś, kurę, sporadycznie dziewczynę), 2 – poszukujących zaginionej gęsi, gąsiora (rzadziej jałówki), 3 – podróżnych, którzy pobłądzili, 4 - inne odpowiedzi (zob. mapa 14), 5 – brak tradycji, 6 – brak odpowiedzi.</span></p>
<p><span><strong>Uwaga:<br /></strong>-wypełnienie znaku kropką oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,<br />-mapa dotyczy stanu zjawiska w latach 70. XX wieku,<br />- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski),</span>odnoszące się do czasów przedwojennych,<span><br />- pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała A. Mączyńska (mapa 541 pt. <em>Zwyczajowy sposób nawiązywania rozmowy przez swatów podczas pierwszych odwiedzin w domu dziewczyny)</em>,<br />- dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Pieńczak (na mapie pominięte zostały inne dane, nie pochodzące ze stałej sieci punktów atlasowych, natomiast uwzględniono informacje pochodzące z literatury XIX-wiecznej – na mapie zaznaczone kolorem szarym).</span></p>
Mączyńska, Anna ; Pieńczak Agnieszka
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 82 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0558_01>
ogólnopolski