<p class="western"><span><em>Swat nakazuje młodym położenie związanych rąk na chlebie podczas zaręczyn / <em>The matchmaker orders the young people to place their bound hands on bread during the engagement ceremony</em></em></span><span> (mapa 24)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; zaręczyny ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; swat ; wiązanie rąk pary młodej
<p class="western"><span>mapa ukazuje swata </span><span>nakazującego młodym położenie związanych rąk na chlebie podczas zaręczyn</span><span>; </span><span>zawarto na niej następujące informacje: 29. C<em>zy we wsi istnieje jeszcze zwyczaj zawierania „zaręczyn"? a jeśli tak, jak nazywają partnerów (np. narzeczony, narzeczona lub inaczej)? Czy zaręczyny następowały w jakiś czas potem, po zmówinach? 30. Jeśli zwyczaj ten zanikł, określić przybliżony czas zaniku: przed I wojną, po lwojnie, lub po II wojnie? 34. Jaką rolę odgrywają osoby obecne ? Jakiego zachowania wymaga obyczaj? Czy wygłaszają jakieś formuły, oracje ? Jeśli tak zapisać tekst. Czy w akcie zaręczyn zatwierdzano umowę przez podanie rąk? Kto komu podawali jaka przy tym była rola swata dziewoslęba? 35. Czy ktoś przewodniczy uczcie zaręczynowej?swat?przyszły starosta?ojciec młodej?lub kto inny. Co należy do jego obowiązków? a) wiąże i rozłącza ręce młodych, b) podaje młodym wianki lub rózgę, c) doprowadza ojców młodych do przybicia rąk jako widomego znaku zawarcia umowy? d) inicjuje przypicie umowy? jaką przy tym wygłasza formułkę? e) czy w wypadkach późniejszych sporów o posag, wiano, o niedotrzymanie umowy bywał wzywany do sądu jako świadek lub przeprowadzał polubowne rozstrzygnięcie sporów.</em></span><span><strong> Rola swata polegała na:</strong> 1 – nakazywaniu młodym położenia związanych rąk na chlebie podczas zaręczyn, 2 – pamiętano jedynie, że dawniej rola ta polegała na wiązaniu rąk, nie wiadomo czy odbywało się to nad chlebem, 3 – brak tradycji, 4 – brak odpowiedzi. </span></p>
<p><span><strong>Uwaga</strong></span><span><strong>:<br /></strong></span><span>- mapę opracowano na podstawie badań terenowych przeprowadzonych w latach 70. XX wieku przez Pracownię Polskiego Atlasu Etnograficznego,</span><br /><span>- mapa dotyczy stanu zjawiska od połowy XIX wieku do lat 70. XX wieku,</span><br /><span>- znak z kropką w środku oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,</span><br /><span>- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski),</span><br /><span>- mapa została uzupełniona o punkty dodatkowe (spoza st</span><span>ałej sieci badawczej PAE): </span><span><span style="text-decoration:underline;">punkty oznaczone kolorem szarym</span> zostały zaczerpnięte z literatury XIX-wiecznej (głównie prace O. Kolberga), </span><span>p<span style="text-decoration:underline;">unkty podkreślone na niebiesko</span></span><span><span style="text-decoration:underline;"> </span>zostały zaczerpnięte z literatury XX-wiecznej (Olesiejuk, 1971).</span></p>
Pieńczak, Agnieszka
Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 2 : Rola i znaczenie swata w kojarzeniu małżeństw. Wrocław : Cieszyn 2007, wklejka na końcu : mapa 24 ; syg. <PAE/KOM/10/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski ; Uniwersytet Wrocławski
2007
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0624_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Przeżytkowe formy zawierania małżeństwa w czasie zaręczyn</em></span><span><em>, I / Outmoded forms of entering into marriage during engagement, I </em>(mapa 24)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; zaręczyny ; wiązanie rąk pary młodej ; wymiana darów ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; starosta ; swat
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>przeżytkowe formy zawierania małżeństwa w czasie zaręczyn ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span> <em>33. Poza młodymi - kto uczestniczy w takim zwyczaju: rodzice? swat (dziewosłęb)? marszałek? starosta? drużbowie? druhny, czy inne osoby? 34. Jaką rolę odgrywają osoby obecne? Czy wygłaszają jakieś formuły, oracje? Jeśli tak - zapisać tekst. Czy ktoś przewodniczy uczcie zaręczynowej? swat? przyszły starosta? ojciec młodej? lub kto inny. Co należy do jego obowiązków? a) wiąże i rozłącza ręce młodych, b) podaje młodym wianki lub rózgę. 36. Czy istnieje lub istniał zwyczaj wymiany pierścionków? Jak one wyglądają? Czym się różnią od obrączek? Kto je wręcza? a) młodzi wymieniają między sobą, b) są wręczane przez inne osoby (przez kogo), c) czy tylko młody daje go dziewczynie. 37. <em>Czy w czasie zaręczyn odgrywają jakś rolę wianki lub rózgi? względnie odgrywały dawniej? Jeśli tak - jaką? Kto je sporządza? Czy młodzi wymieniali dawniej między sobą wianki lub młoda dawała młodemu wianek, "rózgę", "różdżkę"? Czy dziewczyna obdarowywała młodego? Czym (np. chustką) i czy chłopiec obdarowywał dziewczynę? Czym? 38. Czy zaręczyny związane są z przyjęciem? ucztą? Jeżeli tak - czy obowiązuje: b) określone zachowanie się młodej pary, (np. picie z jednego kieliszka, jedzenie z jednego talerza?).</em> </em><strong>W tradycyjnym akcie zawarcia małżeństwa następowało połączenie rąk dziewczyny i kawalera:</strong> 1 – swat, starosta, marszałek lub ojciec dziewczyny wiązał chustką ręce dziewczyny i kawalera, 2 – dziewczyna i kawaler podawali sobie ręce kładąc je na bochenku chleba, który musieli niekiedy zjeść, 3 – dziewczyna i kawaler wymieniali między sobą sami lub otrzymywali z rąk specjalnie wybranej osoby (ojca dziewczyny, swata, starosty itd.) wianuszki na palec, 4 – obrączki lub pierścionki, które były często święcone, 5 – inne odpowiedzi (zob. mapy 25 i 26), 6 – brak tradycji, 7 – brak odpowiedzi. </span></p>
<p><span><strong><strong>Uwaga:</strong><br /></strong>-mapa dotyczy stanu zjawiska w latach 70. XX wieku,<br />- wypełnienie znaku kropką oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości, a znak wypełniony czarnobiałą teksturą oznacza, że zjawisko pojawiło się po II wojnie światowej,<br />- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski),<br />- pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała A. Mączyńska (mapa 540 pt. <em>Przeżytkowe formy zawierania małżeństwa w czasie zaręczyn</em>),<br />- dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Pieńczak (na mapie pominięte zostały inne dane, nie pochodzące ze stałej sieci punktów atlasowych, natomiast uwzględniono informacje pochodzące z literatury XIX-wiecznej – na mapie zaznaczone kolorem szarym).</span></p>
Mączyńska, Anna ; Pieńczak Agnieszka
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 160 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0569_01> , syg. <PAE_MO_0569_02>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Rola starosty na zaręczynach (od poł. XIX wieku do poł. XX wieku) / The role of a master of ceremonies during engagement (from1850s to 1950s)</em></span><span> (mapa 23)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; zaręczyny ; wiązanie rąk pary młodej ; wymiana darów ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; starosta
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>rolę starosty na zaręczynach ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje: 33. <em>Poza młodymi - kto uczestniczy w takim zwyczaju: rodzice? swat (dziewosłęb)? marszałek? starosta? drużbowie? druhny, czy inne osoby? 34. Jaką rolę odgrywają osoby obecne? Czy wygłaszają jakieś formuły, oracje? Jeśli tak - zapisać tekst. 35. Czy ktoś przewodniczy uczcie zaręczynowej? swat? przyszły starosta? ojciec młodej? lub kto inny. Co należy do jego obowiązków? a) wiąże i rozłącza ręce młodych, b) podaje młodym wianki lub rózgę. 36. Czy istnieje lub istniał zwyczaj wymiany pierścionków? Jak one wyglądają? Czym się różnią od obrączek? Kto je wręcza? a) młodzi wymieniają między sobą, b) są wręczane przez inne osoby (przez kogo), c) czy tylko młody daje go dziewczynie. 37. Czy w badanej wsi istnieje względnie istniał zwyczaj: a) wygłaszania oracji do młodej lub młodego na temat wierności małżeńskiej oraz kar za niewierność (np. w czasie zrękowin itp.), b) wygłaszania oracji po zaręczynach, tj. zrękowinach na temat nierozerwalnosci małżeństwa? c) czy w czasie zrękowin starosta wiąże młodym ręce na chlebie? lub inaczej? f) czy starosta zakłada w czasie zrękowin młodym pierścionki? jak to się odbywa? [...]</em></span><span><strong> Podczas zaręczyn starosta weselny:</strong> 1 – zaleca młodym podanie sobie rąk, 2 – złączone i niekiedy złożone na chlebie ręce młodych przewiązuje chustką, 3 – wręcza młodym pierścionki, obrączki lub aranżuje ich wymianę, 4 – wygłasza do młodych orację o obowiązkach stanu małżeńskiego, 5 – brak tradycji, 6 – brak odpowiedzi. </span></p>
<p><span><strong><br /><span><strong>Uwaga:</strong></span></strong><br />-mapa dotyczy stanu zjawiska od poł. XIX wieku do poł. XX wieku,<br />- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski),odnoszące się do czasów przedwojennych,<br />- pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała B. Czuchnowska (mapa 606 pt. <em>Rytualne funkcje starosty w tradycyjnym weselu ludowym</em>) - z tej mapy wyodrębniono jedynie zagadnienie dotyczące roli starosty podczas zaręczyn,<br />- dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Pieńczak (na mapie pominięte zostały inne dane, nie pochodzące ze stałej sieci punktów atlasowych, natomiast uwzględniono informacje pochodzące z literatury XIX-wiecznej – na mapie zaznaczone kolorem szarym).<br /></span></p>
Czuchnowska, Barbara ; Pieńczak Agnieszka
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 156 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0568_01>
ogólnopolski