Zbieranie borówek bagiennych (Vaccinium uliginosum L.) / Gathering of bog bilberry (Vaccinium uliginosum L.) (mapa 310, karta CLXVI)
[na podstawie badań PAE z lat 1964-1968 i innych źródeł]
mapa ukazuje zbieranie borówek bagiennych; zawarto na niej następujące informacje: A. Zbieranie i spożywanie borówek bagiennych (Vaccinium uliginosum). 1 – zbierają na równi z czarnymi jagodami (Vaccinium myrtillis) i spożywają bez ograniczeń – nie uważa się ich za trujące, 2 – zbierają wraz z czarnymi jagodami, a niekiedy, zwłaszcza gdy jest ich dużo, zbierają je osobno, ale spożywają w ograniczonej ilości, gdyż przypisuje się im właściwości oszałamiające, wywołujące torsje, a nawet zatrucia, 3 – używają jagód lub wyciśniętego z nich soku do wyrobu wina lub nalewek spirytusowych, ze względu na wymienione właściwości, 4 – spożywają je surowe, suszone, w postaci herbaty, soku, wina, nalewki spirytusowej, jako lek – przeciwko bólowi brzucha, żołądka, przy biegunce, czerwonce albo też przy przeziębieniach, bólu gardła, kaszlu i katarze, w chorobach pęcherza i przy astmie, a nawet reumatyzmie, osłabieniu. B. Borówek bagiennych nie zbiera się i nie spożywa. 5 – nie rośnie, bądź nie jest znana ani jagoda, ani jej nazwa, 6 – uważa się ją za trującą, 7 – uważa się ją za niedobrą, niesmaczną, ale nie za trującą. C. Inne oznaczenia. 8 – jagoda i jej nazwa znane, brak informacji o jej spożywaniu, 9 – nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej. D. Niektóre nazwy borówki bagiennej podkreślające jej oszałamiające właściwości. 10 – „szalonki”, „szalenki”, „szalunki”, „szejlunki”, „szejluny”, „szeleje”, „szolenki”, „salonki”, „solonki”, „salongi” oraz „bujaki” (1 raz), 11 – „pijaki”, „pijanice”
Zbieranie i spożywanie grzyba gołąbek cukrówka (Russula Alutacea) / Gathering and consumption of fungi: sweet russula (Russula Alutacea) (mapa 312, karta CLXVIII)
[na podstawie badań PAE z lat 1964-1968 i innych źródeł]
mapa ukazuje zbieranie i spożywanie grzyba gołąbek cukrówka; zawarto na niej następujące informacje: A. Zebrane grzyby spożywają. 1 – gotowane jako zupy lub duszone, 2 – smażone na tłuszczu (potrawa nowsza, występuje sporadycznie), 3 – pieczone na blasze (na „blacie”), 4 – konserwowane przez zasolenie lub marynowanie, 5 – konserwowanie przez suszenie. B. Zgeneralizowane zasięgi nazw gwarowych gołąbka cukrowego. 6 – „gołąbek”, „gołąbek cukrowy”, „gołąbek sosnowy”, „hołubinka” (na zachodzie rezultat przeniesień po II wojnie światowej), 7 – „czerwonka” i podobne, 8 – „surojadka”, „surowiatka”, „surojeżka”, „seroiszka” i pokrewne, 9 – bedłka. C. Inne sporadycznie występujące nazwy: od koloru kapelusza (por. pkt 5, 6 i 10), 10 – a „gniadula”, b „mięsówka”, c „gniewus”, d „siwka”, „siwulka”, od smaku, e „cukrówka”, f „miodówka”, „gorzkówka”, jakoby z powodu wydzielania się mleczka, 12 – g „krowa”, „krówka”, od miejsca, w którym rośnie, 13 – „smrekówka” (por. pkt 6 gołąbek sosnowy), inne, 14 – „kwoka”
Inne określenia:
1. nie stwierdzono zbierania takich grzybów,
2. grzyb i nazwa znana, ale obecnie nie zbierają, dawniej tak,
3. nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej,
4. znak górny niepełny oznacza, że zjawisko występuje we wsi obocznie,
5. znak dolny niepełny oznacza, że zjawisko pojawiło się po II wojnie światowej
*Uwaga:
Na mapie w punkcie B błędnie wydrukowano nazwę Russula alutacea (gołąbek cukrówka), zamiast Russula virescens – gołąbek zielony
Zbieranie i spożywanie grzyba gołąbek zielony (Russula Virescens) / Gathering and consumption of fungi: Greenlich Russula (Russula Virescens) (mapa 313, karta CLXVIII)
[na podstawie badań PAE z lat 1964-1968 i innych źródeł]
mapa ukazuje zbieranie i spożywanie grzyba gołąbek zielony; zawarto na niej następujące informacje: A. Zebrane grzyby spożywają. 1 – gotowane jako zupa, duszone, 2 – smażone na tłuszczu (potrawa nowsza, występuje sporadycznie), 3 – pieczone na blasze (na „blacie”), 4 – konserwowane przez zasolenie lub marynowanie, 5 – suszone. B. Zgeneralizowane zasięgi nazw gwarowych gołąbka zielonego (Russula virescens*). 6 – „zielonka”, 7 – „gołąbek”, „gołąbek zielony”, „gołuś zielony”, „gołąbek siwy”, „hołubinka” oraz określenia z przymiotnikiem. C. Inne nazwy gołąbka zielonego występujące sporadycznie w rozproszeniu od koloru kapeluszy (z uwzględnieniem przymiotnika przy określeniu podstawowym), 9 – „gołąbek zielony”, „gołuś zielony”, „surowiatka zielona”, 10 – „modrak”, 11 – „siwka”, od miejsca, w którym rośnie, 12 – „bukówka”, 13 – „brzozak”, „brzozówka”, „hubka brzozowa”, 14 – poddębówka”, 15 – „tuzia” (?) od „tuzi”, „tuzia trawka” (por. J. Karłowicz, Słownik Gwar Polskich, t. V), nazwy przeniesione z grzybów rodziny Agaricaceae, 16 - „prośnianka” – przeniesienie nazwy z betka świniarka – Agaricus trivialis na gołąbka zielonego (por. Pleszczyński, Bojarzy Międzyrzeccy), 17 – „betka” – przeniesienie nazwy z rodziny Agricaceae na gołąbek zielony wskutek braku rozeznania
Inne określenia:
1. nie stwierdzono zbierania takich grzybów,
2. grzyb i nazwa znana, ale obecnie nie zbierają, dawniej tak,
3. nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej,
4. znak górny niepełny oznacza, że zjawisko występuje we wsi obocznie,
5. znak dolny niepełny oznacza, że zjawisko pojawiło się po II wojnie światowej
*Uwaga:
Na mapie w punkcie B błędnie wydrukowano nazwę Russula alutacea (gołąbek cukrówka), zamiast Russula virescens – gołąbek zielony
Inne określenia:
1. nie stwierdzono zbierania takich grzybów,
2. grzyb i nazwa znana, ale obecnie nie zbierają, dawniej tak,
3. nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej,
4. znak górny niepełny oznacza, że zjawisko występuje we wsi obocznie,
5. znak dolny niepełny oznacza, że zjawisko pojawiło się po II wojnie światowej
Zbieranie i spożywanie grzyba mleczaj chrząstka (Lactarius Vellereus) / Gathering and consumption of fungi: „gristler” agaric (Lactarius Vellereus) (mapa 314, karta CLXVIII)
[na podstawie badań PAE z lat 1964-1968 i innych źródeł]
mapa ukazuje zbieranie i spożywanie grzyba mleczaj chrząstka; zawarto na niej następujące informacje: A. Zebrane grzyby spożywają. 1 – gotowane (zupa grzybowa), duszone, 2 – smażone na tłuszczu, sposób nowszy występujący sporadycznie, 3 – pieką z solą na blasze (na „blacie”), 4 – konserwowane – marynowane, zasolone, 5 – suszą na zimę. B. Zgeneralizowane zasięgi ważniejszych nazw mleczaja chrząstki. 6 –„chrząszcz”,„chrząszcz pieprzny”,„chraszczówka”, „chraszcz”, „chruściel”, „krząszcz”, 7 – „biel”, „bielak”, „bili” (nazwą tą obejmują głównie „mleczaj biel” Lactarius piperatus, również z piekącym mleczkiem), 8 – „mleczaj”, „mleczarz”, „mleczarka”, „mleczak”, „mleczarz”, „mleczaj chrząstka”. C. Inne nazwy występujące w rozproszeniu, od smaku, 9 – „gorzkówka” (por. ros. „gorkuszka” na „mleczaj rudy” – Lactarius rufus), 10 – „pieprznik” (por. „chrząszcz pieprzny”), 11 – „skrzyp” (por. ros. „skripica” na określenie grzyba), 12 – „mleczaj biel” – (na określenie Lactarius piperatus), od koloru i tłustości w dotyku, 13 – „tłustoch”, 14 – „świnka”, „świniara”, „świniarka”, od wydzielania mleczka, 15 – „krowa”, „krówka” (por. „mleczaj”, ale nazwą tą częściej określa się „mleczaj smaczny” – mapa 315), inne, 16 – „góral”, 17 – „hyrkynca”
Inne określenia:
1. nie stwierdzono zbierania takich grzybów,
2. grzyb i nazwa znana, ale obecnie nie zbierają, dawniej tak,
3. nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej,
4. znak górny niepełny oznacza, że zjawisko występuje we wsi obocznie,
5. znak dolny niepełny oznacza, że zjawisko pojawiło się po II wojnie światowej
Zbieranie i spożywanie grzyba mleczaj smaczny / Gathering and consumption of fungi: „Orange-brown Lactarius” (Lactarius Volemus) (mapa 315, karta CLXVIII)
[na podstawie badań PAE z lat 1964-1968 i innych źródeł]
mapa ukazuje zbieranie i spożywanie grzyba mleczaj smaczny; zawarto na niej następujące informacje: A. Zebrane grzyby spożywają. 1 – gotowane (zupa grzybowa), duszone, 2 – smażone na tłuszczu i tylko smażone są smaczne, 3 – pieczone z solą na blasze („blacie”), 4 – konserwowane – marynowane, zasalone, 5 – suszą na zimę, 6 – jedzą na surowo. B. Zgeneralizowane zasięgi nazw „mleczaja smacznego” (Lactarius volemus). 7 – „krowa”, „krówka”, 8 – „mleczaj”, „mlecznik”, „mleczaj krowi”, „mołoczaj”
Inne określenia:
1. nie stwierdzono zbierania takich grzybów,
2. grzyb i nazwa znana, ale obecnie nie zbierają, dawniej tak,
3. nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej,
4. znak górny niepełny oznacza, że zjawisko występuje we wsi obocznie,
5. znak dolny niepełny oznacza, że zjawisko pojawiło się po II wojnie światowej